Çıraklık girişi ve doğum borçlanması

Çırak; Çıraklık Sözleşmesi'ne göre bir meslek dalında mesleğin öğrenilmesinin gerekli kılındığı bilgi, beceri ve iş alışkanlıklarını iş içinde geliştirilmiş olan, öğrenen ve uygulayan insan olarak tanımlanmaktadır. Bu uygulanan eğitimler hasebiyle çırak sıfatıyla işyerinde bulunabilen kimseler için; iş hayatında çalışma disiplinin sağlanması, sosyal güvenlik kapsamına alınması, işyeri açmanın belli bir düzene bağlanması, geçerli mesleklerin belirlenmesi, ülke çapında mesleki standartların sağlanması, işyerinde yapılmış olan işlerin kalite ve verimliliğinin artması ve eğitimde fırsat eşitliğinin sağlanması gibi bir çok unsurun gerçekleştirilmesi hedeflenmektedir. Çıraklık eğitim nihayetinde, eğitim katılımcıları iyi bir çalışanda olması gerekli olan davranış özelliklerini kazanacak, türlü meslekler ile ilgili iş ve işlemleri öğrenecek, çalışma disiplinin kazanacak, çalışmanın anlam ve önemini anlayacak, firma kültürünü benimseyecek, çalışma hayatına uyum sağlayabilecek ve çalışan kişilere yardım eden olmayı öğrenecektir. Çırak sıfatını kazanmış öğrenciler/kişiler, sosyal güvenlik haklarından yararlanabilmektedir, askerlik işlemleri ertelenmektedir, işverenden fiyat alabilmektedir, aynı anda öğrencilik haklarından faydalanabilmektedir, eğitim öğretim hayatlarına devam ederek yatay ve dikey geçiş yapabiliyorlar.

Çırak olabilmek için bazı şartlar mevcuttur. Bunlar; şahsın asgari ilkokul mezunu olması, kanun çerçevesinde yer bulan bir meslek grubunda çalışıyor olması, sağlık durumu yapacağı mesleğe elverişli olmalı, daha önce bir çıraklık eğitiminden geçmemiş olmalı ve askerlik ile bir ilişkisi olmamalıdır. Çıraklık eğitimine kayıt olabilmek için bazı evraklar istenmektedir. Bunlar aşağı bölümde sıralanmıştır:

Nüfus cüzdanı aslı ve fotokopisi

Öğrenim belgesi aslı

Resmi sağlık kurumlarından alınmış doktor raporu (sağlık ve fiziki durumlarının mesleğin özelliğine münasip olduğuna dair)

Yanında çalışacağı kimsenin Usta Öğreticilik yahut Ustalık Belgesi fotokopisi

Terhis Belgesi veyahut askerlik şubelerinden alınacak belge (18 yaşından büyük olanlar için)

İkametgah Belgesi

4 adet vesikalık fotoğraf

3 nüsha çıraklık sözleşmesi

Doğum Borçlanması ise sadece doğum yapmış kadın işçiler için tanınmış bir haktır. Bu haktan faydalanabilmek için; kadın işçinin doğum öncesinde bir işyerinde çalışıyor olması gerekir. Yani sigortalı olması gerekir. Eğer doğum öncesi bu koşulları karşılayamıyorsa, bu haktan faydalanma şansları bulunmamaktadır. Çıraklığın tersine bu haktan faydalanabilmek için bir başlangıç zamanı veyahut yaş sınırı bulunmamaktadır. Sigorta başlangıcı 18 yaşın altına olan kadınlar doğum sürelerini borçlanabilmektedir.

Her bir çocuk için ikişer sene borçlanma hakkı bulunur. Borçlanma süreleri kapsamında prim ödemesinin yapılmamış olması gerekir. Yine benzer şekilde borçlanma için çalışmadığı sürelerde sürenin tamamını borçlanmak zorunda değildir. Ne kadar ihtiyacı var ise o kadarını borçlanabilmektedir. Misal vermek gerekli görülürse; kadın işçinin emekliliğine hak kazanabilmesi için 50 prim gününe ihtiyacı var ise, doğum ardından da sadece 50 gün borçlanabilecektir. Borçlanılacak miktar, sigorta dahilindeki çalışanın kendi belirlediği günlük kazancının %32'si alınmak suretiyle hesaplanmaktadır. Yani, kazancına kadın işçi kendi karar verebilmektedir. Tabi ki bunu yapmak için belli bir minimum ve azami günlük borçlanma tutarları mevcuttur. Azami (azami) günlük 1114,19 TL, asgari (minimum) günlük 17,75 TL borçlanılabilmektedir. Fazladan yapılmış olan bir ödeme siz konusu olduğunda, bu ödemelerin Sosyal Güvenlik Kurumu'ndan geri alınma şansı bulunmamaktadır. Bir ay içinde ödemelerin yapılmış olması, yapılmadığı durumda işlemin iptalinin kabul edilmesi gerekir. Doğum borçlanması için sigortalının bağlı olduğu kuruma göre değişkenlik gösteren sistem bulunur. Şahıs eğer BAĞKUR çerçevesinde ise; bağlı bulunmuş olduğu Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü'ne, SGK çerçevesinde ise en son çalışmış olduğu yerin bulunmuş olduğu Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü veyahut Sosyal Güvenlik Merkezi'ne talep dilekçesi ile beraber başvuruda bulunabilmektedirler. Talepte bulunabilen kadın işçinin işvereninden bir belge istenmez, kayıtlardan tespit yapılarak işlem kolaylıkla sonuçlanabilir.