Hizmet akdinin unsurları nelerdir?

Türkiyede çok çalışan ve sigortalı vatandaş bulunur. Bu konumuzda hizmet akdinin unsurlarının neler olduğunu anlattık. Ancak ilk başta hizmet akdi nedir, bunu açıklamakta yarar var.

Hizmet akdi genel olarak devamlı bir çalışma halinden ziyade belli bir zaman içerisinde çalışma durumunda düzenlenir, lakin uzun bir zaman hizmet akitleri olabildiği gibi süresiz hizmet akdi de yapılabilmektedir, taraflar anlaştığı sürece bu konuda bir kısıtlama bulunmamaktadır.

Hizmet akdi 6098 sayılı Türk Borçlar Kanununda, hizmet sözleşmesi ve iş mevzuatında tanımlanmıştır. Benzer kanunun 393. maddesine göre; hizmet sözleşmesi, işçinin patronun inisiyatifine bağlı olarak belli bir süre ile sözleşmede belirtilmiş işi göreceğini; patronun de yine sözleşmede belirtilmek üzere zamana yahut yapılmış olan işin miktarına göre ödeme yapacağını kabul etmesi halinde imzalanan sözleşmedir. Hizmet akdinin temel gayesi devamlı olmayan işlerde hem işçiyi aynı zamanda işvereni güvence altına almaktır. Hizmet akdine bağlı çalışan kişiler 5510 sayılı yasanın 4A maddesine bağlı çalışmakta olup, sosyal güvenceleri SSK üstünden yapılmaktadır.

Hizmet akdi hukuki olarak ikili akitler çerçevesinde olup her iki tarafın rızasını gerektirir. Taraflardan birinin kandırılması, hile ile bir maddenin yanlış aksettirilmesi halinde hizmet akdi geçerliliğini yitirir.

4857 sayılı yasanın 8.maddesine göre işveren ve işçi arasında yapılmış olan bir sözleşmenin hizmet akdi sayılması için bulundurması gerekli olan unsurlar vardır. Bu unsurlar bağımlılık, iş, fiyat ve süredir. Hizmet akdinin unsurları nelerdir, detaylı açıklayalım.

Bağımlılık

İş akdi her iki tarafın belirli şartlara razı gelmesi sonucu imzalanan çift taraflı bir sözleşme olmakla birlikte, işçinin işverene bağımlılığını gerekli kılar. Bu bağımlılık; yapılan işin işverenin denetlemesi altında olması, işverenin gereken durumlarında işçiye müdahale edip işi kontrol edebilme hakkını kendinde bulundurması şeklinde tezahür etmektedir. İş sözleşmesindeki bağımlılık unsurunun varlığı aslında bu sözleşmeyi eser ya da vekalet gibi diğer belirli bir işin yapılması sonucu ödeme yapılmasını zorunlu kılan sözleşmelerden ayıran unsurdur. Örneğin, eser sözleşmesinde müteahhit yalnızca bir eser yapıp, bunu belirli bir süre içinde işverene teslim etmeyi kabul eder. Yapacağı eserde tamamen özgürdür ve işverenin onun üzerinde bir yaptırım gücü yoktur. İş akdindeki bağımlılık unsuru, onu bu yönden diğer sözleşmelerden ayırır.

İş

Hizmet akdinde işçi, işverenin belirlediği sürede ve onun belirlediği yerde belirli bir işi görmeyi kabul eder. Hizmet akdinin unsurlarından olan iş önemli yer tutmaktadır. Bu iş sözleşmede tanımlanmakla birlikte, fiziksel ya da zihinsel güç ya da ikisini birlikte gerektirebilir. Bu noktada işçinin, yapılan iş sonunda işverenin elde edeceği ekonomik kazanç noktasında hiçbir sorumluluğu yoktur. O yalnızca işi yapacağını taahhüt etmektedir, sonuçlar onun sorumluluğunda değildir.

Süre

Hizmet akdinin unsurlarından birisi süre olarak belirlenmiştir. Hizmet akdinin yazılı olması 4857 sayılı Kanunun 9. maddesi doğrultusunda bir yıla kadar şart değildir. Bir yıla kadar olan sürelerde hizmet akdi sözlü de olsa geçerlidir ancak bir yıldan daha uzun bir çalışma süresinde hizmet akdinin yazılı olması zorunlu kılınmıştır. Hizmet akdi kesintisiz bir süre için ya da aralıklı periyotlar süresince yapılabileceği gibi süresiz de olabilir. Hizmet akdinin süresiz olması yasal zorunluluk değil, tarafların isteği doğrultusunda kullanabilecekleri bir haktır.

Ücret

Hizmet akdinin diğer bir unsuru da ücrettir. İşçinin gördüğü iş sonunda alması gereken bir ücret olduğu iş akdinde açıkça belirtilmiştir. İşçinin rızası olduğu sürece, yapılacak olan ödeme süreye bağlı olarak günlük, haftalık ya da aylık olarak ödenebilir veya yapılan işin birimi üzerinden parça, alan ya da hacim bazında da ödenebilir. İşverenin işçinin ücretini ödeme yükümlülüğü olmayan durumlar ise işçinin yapılan işi gönül bağı olan birinin hatırı için ya da sosyal, ahlaki sorumluluğu için yapmasıdır. Bu durumlarda yapılan iş, hizmet akdinde belirtilen “bir ücret karşılığı yapılan iş” tanımına uymadığından dolayı, iş verenin ödeme yapma zorunluluğu bulunmamaktadır.